Inhoud Sprekende stemmen 1940

1 Minister-president jhr. mr. D.J. de Geer: Nieuwjaarstoespraak (3 januari)  
Komiek Johan Buziau: Op de dappere Finnen (19 januari)  
Duitse invasie van Denemarken en Noorwegen. (Duits legerbericht 9 april)   
Duits legerbericht: “Duitse invasie Denemarken en Noorwegen. De aanslag van de wereldmachten op de twee Skandinavische landen is door een bliksemsnelle Duitse tegenactie verijdeld. Het Duitse leger heeft Denemarken en Noorwegen onder de bescherming van zijn wapenen gesteld.”
 
2 C. van Geelkerken, plaatsvervangend leider van de NSB. Toespraak: “De nieuwe orde komt snel!” (11 april)  
Minister-president De Geer kondigt de staat van beleg af voor het hele land (19 april)  
Minister-president De Geer over interneringsmaatregelen tegen 21 Nederlanders (4 mei)  
ANP: Intrekking verloven (7 mei)  
ANP-berichten over situatie in Nederland (9 mei)  
Dagorder Hitler en ‘rechtvaardiging’ door de Duitse minister van propagandaJoseph Goebbels. (10 mei)
 
Dagorder Hitler: “Engeland en Frankrijk proberen met een gigantische afleidingsmanoeuvre in Zuidoost-Europa via Nederland en België op te rukken naar het Ruhrgebied. Soldaten van het westelijk front, voor jullie is nu het uur gekomen. De strijd die vandaag begint, zal het lot van de Duitse natie voor de komende duizend jaar bepalen. Doe nu je plicht. Het Duitse volk is bij je met zijn zegeningen. Berlijn, 10 mei 1940, Adolf Hitler.”
 
Goebbels: “De Duitse troepen komen niet als vijanden van het Belgische en Nederlandse volk omdat de Rijksregering deze ontwikkeling niet heeft gewild of bewerkstelligd. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij Engeland en Frankrijk, die de aanval tegen Duitsland op Belgisch en Nederlands grondgebied tot in de puntjes hebben voorbereid. En aan de Belgische en Nederlandse overheidsinstanties die dit tolereerden en aanmoedigden.
 
Het is echter nog steeds in handen van de koninklijke Belgische en Nederlandse regeringen om op het laatste moment het welzijn van hun volkeren te verzekeren door ervoor te zorgen dat er geen weerstand wordt geboden aan de Duitse troepen. Mochten de Duitse troepen in België of Nederland op tegenstand stuiten, dan wordt die met alle mogelijke middelen gebroken. Berlijn, 9 mei 1940.
 
3 ANP-nieuwslezer A. de Vletter leest proclamatie koningin Wilhelmina. (10 mei)  
Ds. J.J. Buskes over het bombardement op Rotterdam (14 mei) in televisiedocumentaire De Bezetting (6 mei)  
ANP: Hulp voor Rotterdam (18 mei)  
De Britse premier Neville Chamberlain kondigt zijn aftreden aan (10 mei)
 
Chamberlain: “Zijne Majesteit heeft mijn vriend en collega de heer Winston Churchill opgedragen een nieuw kabinet te vormen op nationale basis. Ik twijfel er niet aan of hij zal deze taak tot een goed einde brengen. Het uur heeft geslagen waarin wij op de proef worden gesteld, zoals de onschuldige volkeren van Holland, België en Frank­rijk al eerder zijn beproefd.”
 
4 Churchill: “Blood, tears, toil and sweat” (13 mei)   
Churchill: “Nooit heb ik iets anders beloofd dan bloed, tranen, zwoegen en zweet.”
Churchill: “Side by side..." (19 mei)   

Churchill: “Zij aan zij, geheel alleen met slechts de hulp van de overzeese gebieden en de weidse imperiums die onder hun bescherming rusten, zij aan zij staan de Britse en Franse volkeren pal, om niet alleen Europa, maar de gehele mensheid te redden van de smerigste en meest mensonterende tirannie die ooit de pagina’s van onze geschiedschrijving heeft bezoedeld. Achter hen, achter ons, achter de Britse en Franse legers en hun wapenfeiten staat een groep verpletterde landen en vertrapte volkeren: de Tsjechen, de Polen, de Noren, de Denen, de Nederlanders, de Belgen. Over hen allen zal een lange nacht van verschrikking komen. Ononderbroken, zelfs zonder uitzicht op een sprankje hoop, tenzij wij overwinnen. Want wij moe­ten en wij zullen overwinnen.”   

5 Mr. J. H. R. van Schaik, voorzitter Tweede Kamer. (20 mei)   

6 Koningin Wilhelmina tot het Nederlandse volk. “Onze driekleur symbool” (24 mei)  
ANP-bericht: verduistering en zomertijd (16 mei)   

7 ‘Sondermeldung’: capitulatie België (28 mei)   

Duits legerbericht: “Hier is de Groot-Duitse Omroep met alle Duitse zenders. Wij brengen u een belang­rijk extra bericht van de nieuwsdienst. Het oppercommando van de weermacht maakt bekend: Door een snelle actie is de vestinglinie van Antwerpen doorbroken. Duitse troepen zijn tot in het centrum van de stad doorgedrongen. De Duitse oorlogsvlag wappert aan het Antwerpse stadhuis.
 
Het Duitse leger heeft een nieuwe schitterende zege aan zijn vaandel gehecht. Uit het hoofdkwartier van de Führer wordt gemeld: Onder druk van de vernietigende kracht van de Duitse wapens heeft de koning van België het besluit genomen een einde te maken aan verder zinloos verzet en om een wapenstilstand te vragen. Hij heeft ingestemd met de Duitse eis tot onvoorwaardelijke capitulatie. Het Belgische leger heeft met ingang van vandaag de wapens neergelegd en heeft opgehouden te bestaan.”   

8 Ons land na de capitulatie
Anton Mussert op NSB-vergadering in Utrecht. “Het nieuwe Europa” (8 juni)  
ANP: Italië verklaart oorlog aan Frankrijk en Engeland. Mussolini spreekt (10 juni)  
Legerberichten over Duitse opmars; capitulatie van Frankrijk (17 juni)    

Legerbericht: “Het oppercommando van de weermacht maakt bekend: Het Franse leger lost steeds meer op. Snelle eenheden hebben in Normandië Cherbourg ingenomen. Bij Rennes werd Bretagne bereikt. Bij de opmars naar het zuiden werd Le Mans zon­der slag of stoot ingenomen. Tussen Orléans en Nevers lukte het op veel plaatsen de Loire over te steken. In Bourgondië rukken snelle troepen op in de richting van Lyon. Ten westen van Mulhouse staan tank- en gemotoriseerde divisies op het punt zich te verenigen met de eenheden die vanuit de Boven-Rijn zijn aangevallen en die bij Munster al tot diep in de Vogezen zijn doorgedrongen.”   

Duitse berichten over de wapenstilstand met Frankrijk (17 juni)
  
Legerbericht: “De minister-president van de nieuwgevormde Franse regering, maarschalk Pétain, heeft in een radiorede tot het Franse volk verklaard dat Frankrijk nu de wapens moet neerleggen. Hij wees daarbij op een door hem genomen stap de Rijksregering van dit besluit op de hoogte te stellen. De Fransen aanvaarden de voorwaarden die het Duitse rijk hierbij heeft gesteld.
 
9 Winston Churchill. “The news from France is very bad...” (17 juni)   

Churchill: “Het nieuws uit Frankrijk is heel slecht. Ik treur om het fiere Franse volk, dat dit verschrikkelijke ongeluk is overkomen. Niets kan onze gevoelens tegenover hen veranderen, of onze overtuiging dat de Franse geest weer zal herrijzen. Wat er in Frankrijk is gebeurd zal niets veranderen aan het Britse vertrouwen en de Britse inzet. Wij zijn nu de enig overgebleven strijders voor het lot van de wereld. Wij zullen trachten die hoge eer waardig te zijn. Wij zullen ons eiland verdedigen en met het Britse imperium rondom ons, zullen wij doorvechten, onoverwinnelijk, totdat de vloek van Hitler zal zijn gewist van het voorhoofd der mensen. Wij zijn er zeker van dat tenslotte alles weer goed komt.”
 
De Gaulle in Engeland (22 juni)   

De Gaulle: “Een gezond verstand en allesoverheersende vaderlandsliefde dwingen alle vrije Fransen de strijd voort te zetten, daar waar zij zich bevinden en met hun volle in­zet. Daarom is het nodig waar het maar kan, zo sterk mogelijke Franse strijdkrach­ten te formeren. Ik, generaal De Gaulle, neem hier in Engeland deze nationale taak op mij. Ik roep alle Fransen die vrij willen blijven op naar mij te luisteren en mij te volgen. Leve het vrije Frankrijk, in volle eer en onafhankelijkheid!”
 
Churchill: “This was their finest hour.” (18 juni)   
Churchill: “De slag om Engeland gaat nu beginnen. Van deze slag hangt het voortbestaan van de christelijke beschaving af, van al onze tradities en van ons wereldrijk. Alle woede en al het geweld van de vijand zal zich spoedig op ons ontladen. Hij staat dan voor de opgave ons te breken op dit eiland, of om anders de oorlog te verliezen.
 
Als we hem kunnen weerstaan, kan heel Europa vrij zijn en kan de wereld weer een zonnige toekomst tegemoet zien. Laten we ons daarom voorbereiden op onze plicht, en op ellende en verdriet, opdat het Britse imperium en zijn overzeese ge­bieden duizend jaar mogen bestaan. En dan zullen de mensen zeggen: Dit was het moment waarop zij karakter toonden!”
 
Churchill: “Should the invader come...” (14 juli) 

Churchill: “Mocht Engeland worden binnengevallen, dan zal de bevolking niet geslagen en on­derworpen voor de vijand knielen, zoals we helaas in andere landen hebben ge­zien. Ieder dorp, iedere gemeente, iedere stad zullen we verdedigen. Alleen al in de geweldige metropool van Londen zou bij straatgevechten een heel vijandelijk leger gemakkelijk kunnen verdwijnen. En liever zouden wij Londen in puin en as zien, dan dat het willoos en deemoedig worden geknecht.”
 
10 Hitler: “Ein letzter Appell an die Vernunft” (19 juli)   

Hitler: “Op dit moment voel ik mij tegenover mijn geweten verplicht nog eenmaal een be­roep op het gezonde verstand in Engeland te doen. Ik geloof dit te kunnen doen omdat we winnen. Ik hoef niet te verzoeken, maar kan als overwinnaar een beroep doen op het gezonde verstand. Ik zie geen reden waarom de strijd zou moeten wor­den voortgezet.”
 
Hitler: “De invasie komt!” (4 september)  
 
Hitler: “En als de Britse luchtmacht 200, 300, 4000 kilo bommen gooit, dan gooien wij in één nacht 180, 230, 350, 400 bommen. En mocht de vijand bij grote uitzondering onze steden aanvallen, wij zullen hun steden van de kaart vegen! Er komt een tijd dat een van ons beide zal breken. Maar dat zal niet ons geliefde Duitsland zijn!
 
Want Engeland hoeft niet op al zijn bondgenoten te rekenen; niet op keizer Haile Selassi, ook niet op de heer Benesj, noch iemand anders. Ook koning Haakon niet, en koningin Wilhelmina ook niet, evenmin op de Franse generaal De Gaulle. Al deze bondgenoten zullen hen echt niet helpen. En als men vandaag in Engeland erg nieuwsgierig is en vraagt: waarom komt hij dan niet? Wees maar rustig, hij komt. Je moet niet altijd zo nieuwsgierig zijn.
   
De veertienjarige prinses Elisabeth van Engeland spreekt de evacueetjes toe (13 oktober)
 
Elisabeth: “Duizenden van jullie hebben in dit land jullie huizen moeten verlaten en zijn ge­scheiden van jullie vaders en moeders. Mijn zusje Margaret-Rose en ik voelen erg met jullie mee, want we weten uit ondervinding wat het betekent om weg te zijn van de mensen van wie we het meeste houden. Aan jullie, die in een nieuwe omge­ving wonen, zenden wij een betuiging van gemeend medeleven. En tegelijkertijd willen we de vriendelijke mensen die jullie in huis buiten de stad hebben genomen bedanken.”
 
11 Koningin Wilhelmina wijdt Radio Oranje in (28 juli)  
De verjaardag van koningin Wilhelmina. Prinses Juliana uit Canada. Prins Bernhard in Londen en de minister van Justitie prof. mr. P.S. Gerbrandy, eveneens in Londen (31 augustus)
 
Prof. dr. J. van Dam (Secretaris-generaal Department van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming) “Er is tucht nodig” (1 december)  
Koningin Wilhelmina. Kersttoespraak vanuit Londen (24 december)

 
​

Inhoud Sprekende stemmen 1941

1 Een somber oorlogsjaar...
 
2 Max Blokzijl in de serie “Ik was er zelf bij” (15 januari)  
Hitler ter gelegenheid van de achtste verjaardag van de machtsovername in Duitsland. “Het jodendom zal vernietigd worden” (30 januari)   

Hitler: “Wer glaubt England helfen zu können...” (30 januari)   

Hitler: “Als inderdaad de rest van de wereld door het jodendom in een totale oorlog wordt gestort, zal de rol van het jodendom in Europa daardoor uitgespeeld zijn. Wie denkt Engeland te kunnen helpen moet onder alle omstandigheden dit weten: elk schip dat met of zonder escorte voor onze lanceerbuizen komt zal worden ge­torpedeerd.”
 
De nachtelijke bombardementen op Engeland (Blitz): “Out of the heavens heil came to London...”
 
“Uit de hemel daalde de hel op Londen neer.”
 
3 Prins Bernard spreekt over de Blitz die hij in Engeland meemaakte (18 juni)  
Radio Oranje met een spotlied op de Duce, de Italiaanse dictator Benito Mussolini (6 februari)   

4 “Lily Marleen”   
Wochenschau: landing Duitsers op Kreta (24 mei)   

Duits bericht: “Beneden ons Kreta. Stuka’s bereiden de landing van de parachutisten voor. Bom­men op luchtdoelgeschut, artilleriestellingen en Engelse versterkingen. Het plan is volbracht. De parachutisten dalen in dichte zwermen neer.”
 
5 Ooggetuige uit 1941 over de Februaristaking (27 februari)  
Seyss-Inquart houdt in het Concertgebouw toespraak over de Februaristaking (12 maart)
 
Seyss-Inquart : “Maar ik wil ook nog de hoop uitspreken dat die delen van de Nederlandse bevol­king die deze raadgevers hebben gevolgd, zich niet opnieuw door deze land- en volksvreemde elementen in zo’n positie laten dringen. Want in de geest van de historische opdracht die wij hier hebben uit te voeren, zal de bezettingsmacht la­ten zien dat zij ook nog harder kan zijn.”

Churchill: “Give us the tools, we will finish the job...” (9 februari)   
Churchill: “Dit is het antwoord dat ik aan president Roosevelt zal geven. Schenk ons uw ver­trouwen, geef ons uw trouw en zegen en met Gods hulp zal alles goed komen. Wij zul­len falen noch dralen, wij zullen afzwakken noch aflaten. Noch de zware tol van het slagveld, noch de eindeloze sleur van een constante waakzaamheid zullen ons eronder krijgen. Geef ons het gereedschap en wij zullen het werk afmaken. “

6 Roosevelt over het aanvaarden van de Leen- en Pachtwet (15 maart)
 
Rooseveld: “Zij hebben geen behoefte aan mankracht. Maar zij hebben wapens nodig, ter waar­de van miljarden dollars, voor hun verdediging. Al gauw zullen zij niet meer in staat zijn alles contant te betalen. Maar wij zullen ze niet zeggen en zij willen niet zeggen dat zij moeten capituleren, alleen omdat zij tijdelijk niet kunnen betalen voor de wapens die zij, zoals we weten, zo hard nodig hebben.”
 
7 Minister-president P.S. Gerbrandy, herdenking 10 mei 1940 (10 mei)  
 
 8 Colonel Britton: “The night is your friend; the V is your sign!” (6 juni)     

Britton: “U draagt geen uniform en uw wapens zijn verschillend van de onze. Maar ze zijn niet minder dodelijk. Het is uw kracht dat u geen uniform draagt. De nazi-functionarissen en de Duitse soldaten weten niet wie U bent. Maar ze zijn bang voor u. De nacht is uw vriend.  De V is uw teken.”
    
Koningin Wilhelmina: “V-teken: zinnebeeld van de komende vrijheid...” (30 juli)   

9 Nazi-legers vallen Rusland binnen. Goebbels leest dagorders van Hitler voor; Duitsland valt Rusland binnen (22 juni)     

Goebbels: “Duits volk! Op dit ogenblik is een opmars gaande die in aantallen en omvang de grootste is die de wereld tot dusver gezien heeft. Het gaat niet langer alleen maar om de bescherming van enkele landen, maar om de veiligstelling van heel Europa en daarmee de redding van ons allen. Ik heb daarom het besluit genomen het lot voor de toekomst van het Duitse Rijk en van ons volk weer in handen van onze soldaten te leggen. Berlijn, 22 juni 1941. Adolf Hitler.”
    
Churchill: “We shall bomb Germany by day as well as by night...” (22 juni)
    
Churchill: “Wij hebben de regering van Sovjet-Rusland alle technische of economische hulp toegezegd die wij ons kunnen veroorloven en die zij waarschijnlijk nodig hebben. Wij zullen Duitsland bombarderen zowel overdag als ’s nachts, in steeds toene­mende mate. Elke maand zullen er meer bommen vallen en bij ieder bombarde­ment zal het Duitse volk een proefje krijgen van zijn eigen medicijn, een dosis van de ellende die het over de mensheid heeft gebracht.”     

Koningin Wilhelmina: “...strijden naast de bevolking van Sovjet-Rusland” (24 juni)
    
10 Mussert’s reactie na Duitse inval in Rusland: “God heeft Hitler uitverkoren...” (28 juni)
 
Stalin via Radio Moskou (3 juli)
   
11 OKW-bericht (OKW = Oberkommando der Wehrmacht): de strijd bij Smolensk (5 augustus)
 
OKW: “De in het weermachtsbericht van 5 augustus vermelde Sovjetlegers zijn honderd kilo­meter ten zuidoosten van Smolensk vernietigd. Er zijn meer dan 38.000 krijgsge­vangenen gemaakt; 250 pantserwagens, 359 stukken geschut en ander oorlogsmate­riaal zijn buitgemaakt.”   

OKW-bericht: Odessa omsingeld (14 augustus)   

OKW: “Het opperkommando van de weermacht maakt bekend: Onder de druk van de ge­stage achtervolging door Duitse, Roemeense, Hongaarse en Italiaanse eenheden in het gebied tussen de Djnester en de Djnepr, staat de verdediging van de westelijke Oekraïne door het Sovjetleger op het punt volledig ineen te storten.”

12 Churchill na bekendmaking van het Atlantisch Handvest: “Do not despair...” (24 augustus)
 
Churchill: “Wanhoop niet, dappere Noren. Uw land zal worden schoongemaakt, niet alleen van de overweldiger, maar ook van de smerige Quislings die hun werktuigen zijn. Verlies uw zelfrespect niet; uw onafhankelijkheid zal worden hersteld. De heroïek van uw volk dat zware onderdrukking weerstaat, de moed van uw leger, marine en luchtmacht zal niet worden vergeten. Uw land zal herleven en zijn gerechte plaats innemen in een nieuw georganiseerd Europa. Houdt het hoofd hoog, fiere Fransen!
 
Alle schanddaden van Darlan en Laval kunnen niet komen tussen u en uw geboor­terecht. Kom, stoutmoedige Nederlanders, Belgen en Luxemburgers, het gemartelde, mishandelde, schandelijk onderdrukte volk van Joegoslavië; glorieuze Grieken, nu blootgesteld aan voortdurende beledigingen door de Italiaanse marionetten. Zij zullen ondergaan!
 
Houdt u ver van alle contact met de nazi’s. Laat ze voelen dat zelfs in dit vergankelijke uur van schijnbare zege, zij het morele uitschot van de mensheid zijn. Er komt hulp. Machtige strijdkrachten bewapenen zich om u te hulp te komen. Hebt vertrouwen, houdt moed. De bevrijding komt. Dat is het sig­naal dat over de wateren klinkt.”
 
Oprichting van de Koninklijke Brigade “Prinses Irene” (26 augustus)
 
13 Koningin Wilhelmina wijst op dreigend oorlogsgevaar in de nabijheid van Nederlands-Indië (30 juli)  
Prof. dr. R. van Genechten, vormingsleider NSB: “...de jodenmaatschappij vernietigen” (25 juli)  
Sondermeldung: de Ark Royal tot zinken gebracht (15 november)

Legerbericht: “Uit het Führerhoofdkwartier, 15 november 1941. Het oppercommando van de strijdkrachten maakt bekend: De Duitse marine heeft opnieuw een groot succes ge­boekt. Onderzeeërs hebben in de westelijke Middellandse Zee een Brits marine-eskader aangevallen. Daarbij hebben twee onderzeeërs onder leiding van de kapitein-luitenants Bereschke en Gugenberger het vliegtuigmoederschip Ark Royal tot zin­ken gebracht.”
 
14 Roosevelt: reactie op aanval Pearl Harbor (8 december)   

Radiobulletin: “Wij onderbreken dit pro­gramma voor een speciaal nieuwsbulletin.De Japanners hebben Pearl Harbor, op Hawaii, uit de lucht aangevallen, heeft pre­sident Roosevelt zojuist be­kendgemaakt. De aanval was ook gericht op alle maritie­me en militaire bases op het hoofdeiland Oahoe.”

Roosevelt: “Gisteren 7 december 1941, een datum die als een schandvlek zal voortleven. De Verenigde Staten van Amerika zijn onverhoeds en met voorbedachte rade aange­vallen door zee- en luchtstrijdkrachten van het keizerrijk Japan. Als opperbevel­hebber van leger en vloot heb ik opdracht gegeven alle maatregelen voor onze ver­dediging te treffen. Maar altijd zullen we ons met afschuw de aard van deze eerlo­ze overval blijven herinneren.
 
Hoe lang het ook moge duren, wij zullen ons van deze voorbedachte invasie herstellen. Het Amerikaanse volk staat in zijn recht en zal de eindoverwinning behalen.”

Prof. mr. P.S. Gerbrandy: Ook Nederland heeft aan Japan de oorlog verklaard (8 december)  
Zondagmiddagcabaret Paulus de Ruiter: “Twee ogen zo blauw” en “Draai je hoofd om op straat...” (13 december)  
Kardinaal M. von Faulhaber houdt in de Frauenkirche in München zijn Sylvesterpreek: “...Ausrottung der Kirche auf dem Deutschen Boden” (31 december), klandestiene opname.
 
Von FauIhaber: “Ik denk dat de aanval op de kerk onderdrukking beoogt en zoals openlijk gezegd wordt, het uitroei­en van de kerk op Duits grondgebied. Men stuurt spionnen de kerk in om te zien wie er nu naar de mis gaat; er worden beperkende maatregelen geno­men.”
 
15 Churchill over verleden, heden en toekomst
 
Churchill: “In het verleden hadden we een licht dat flakkerde. Vandaag hebben we een licht dat schijnt. In de toekomst zullen we een licht hebben dat straalt, kalm en luister­rijk over het hele land en de hele zee.”