Inhoud Sprekende stemmen 1942
1 De Amerikanen komen in de strijd Wochenschau: de strijd om Sint Peterburg (winter 1941/1942) Wochenschau: “Het beleg van Sint Petersburg verloopt volgens plan. De stad, waarin volgens berichten van Radio Moskou alle huizen in vestingen zijn veranderd, ligt onder vuur van zware Duitse artillerie.” Hitler: “Das schwerste liegt hinter uns” (30 januari) Hitler: “Binnen nog maar enkele weken zal in het zuiden de winter wijken en de lente zal dan verder naar het noorden trekken; het ijs zal smelten en het uur zal aanbreken dat de grond weer hard en stevig wordt. De Duitse musketiers kunnen dan weer aan het werk en vanuit het vaderland zullen nieuwe stromen...” Churchill maakt de balans op (15 februari) Churchill: “Laten we eens de balans opmaken. Laten we het goede nieuws naast het slechte leggen en laten we proberen te zien hoe we er precies voorstaan. De Russische legers zijn niet verslagen; ze zijn niet in stukken gescheurd. Het Russische volk is niet onderworpen of vernietigd. Leningrad en Moskou zijn niet ingenomen. De Russische legers houden stand. Ze zijn niet gestopt bij de Yoruz-linie of de Wolga- linie. Zegevierend rukken zij op en verdrijven de vuige indringer van hun grondgebied, dat zij zo krachtig hebben verdedigd en dat zij zozeer liefhebben.” 2 Hitler: “Ich tue alles für mein Volk.” (30 januari) Hitler: “Wat een voorrecht een zaak te mogen dienen en er offers voor te mogen brengen. Nu zijn er miljoenen die dat mogen, maar vroeger was het alleen maar het handjevol nationaal-socialisten van onze beweging. Hoe groot dat voorrecht was, dat kunnen al die mensen getuigen, die vandaag kunnen zeggen: Ik doe alles voor mijn volk, alles voor onze soldaten opdat zij alles kunnen doorstaan.” Churchill over de ernst van de toestand: “Singapore has fallen...” (15 februari) Churchill: “Ik spreek tot u allen in de schaduw van een zware en verreikende militaire nederlaag. Een Britse en een rijksnederlaag. Singapore is gevallen. Het hele schiereiland Malakka is onder de voet gelopen. Andere problemen stapelen zich daar rondom ons op. En al de gevaren die wij tot nu toe met succes het hoofd hebben kunnen bieden, thuis en in het oosten, bedreigen ons nog steeds onverminderd.” Nieuwsuitzending NIROM (Nederlandsch-Indische Radio Omroep Maatschappij): legercommuniqué (1 maart) 3 Koningin Wilhelmina na de val van Bandoeng. (15 maart) 4 Prins Bernhard na de verovering van Nederlands-Indië: “Zo gaarne had ik zelf uw lijden willen meemaken en ook deelnemen aan uw strijd” (5 maart) Mussert: “...de joden en de jodenknechten...” (5 mei) Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart: “Wir werden die Juden schlagen wo wir sie treffen...” (12 maart) Seyss-Inquart: “Wij willen het Nederlandse volk onze overtuiging niet opdringen; dat heeft steeds gegolden. Maar dat geldt voor het Nederlandse volk en de joden worden door ons niet als een bestanddeel van het Nederlandse volk beschouwd. Wij zullen de joden slaan waar we ze raken kunen. En wie hun kant kiest, zal ook worden geraakt.” 5 Leider van de NSB Anton Mussert beëdigt Nederlandse SS’ers in Den Haag (18 mei) 6 Koningin Wilhelmina protesteert tegen de 72 doodvonnissen in het OD-proces (6 mei) 7 De kansen beginnen te keren… Max Blokzijl over de geallieerde landing bij Dieppe (29 augustus) Montgomery: “Here we will stand and fight...” (13 augustus) Montgomery: “Hier zullen wij standhouden en vechten. Wij zullen niet verder terugtrekken. Ik heb opdracht gegeven dat alle plannen en instructies voor een verdere terugtocht terstond moeten worden ingetrokken. Belangrijk is te onthouden dat we nu voor eens en voor altijd met deze snuiter Rommel gaan afrekenen. Het is doodgemakkelijk en er is geen twijfel mogelijk. Die man is bepaald lastig. Daarom zullen we hem een pak slaag geven en er een einde aan maken.” Gesprek in een bommenwerper boven Berlijn: “Waar is-ie, staartschutter? Kan je hem zien? Hij valt! Hij valt naar beneden! Hij is neergeschoten. Heb jij hem neergeschoten? Ja, hij heeft het gehad, jongens. Midden op zijn neus! Steengoed!” Roosevelt brengt hulde aan Koninklijke Marine en aan de Nederlandse natie (6 augustus) Roosevelt: “De Nederlandse marine voegt in deze tijd nieuwe lauweren toe aan die welke zij al verworven heeft in gevechten van de Noordzee tot de Javastraat. Wij Amerikanen achten het onze dure plicht uw roemrijke marine bij te staan. Daarom als een tastbaar bewijs van onze bewondering voor alles wat de Nederlandse marine heeft gedaan en nog doet, doet het mij veel genoegen aan u over te dragen - onder de termen van de Leen- en Pachtwet - dit schip, gebouwd door Amerikaanse arbeiders op Amerikaanse werven. Van nu af aan zal het varen onder de fiere vlag van Nederland. En het zal de naam dragen van iemand die in de wereld tot een symbool is geworden, een symbool van Nederlandse moed en Nederlandse standvastigheid. Want als de ‘Queen Wilhelmina’ zal het schip aan zijn nieuwe loopbaan beginnen. En daarom verzoek ik u, majesteit, dit schip te willen aanvaarden als een symbool van de vriendschap en de bewondering van het volk van de Verenigde Staten.” Koningin Wilhelmina zegt dank voor de onderzeebootjager ‘Koningin Wilhelmina’ (6 augustus) Wilhelmina: “Het verheugt mij zeer dat de overdracht van dit schip onder de voorwaarden van de Leen- en Pachtwet plaatsvindt tijdens mijn aanwezigheid in Washington. Daardoor ben ik in staat u persoonlijk te bedanken voor uw bewonderenswaardige initiatief en voor uw aanhoudende persoonlijke belangstelling. Ik zie in deze plechtigheid nieuwe bewijzen van de geest van warme vriendschap, die al sinds de dagen van Paul Jones tussen onze zeestrijdkrachten heeft bestaan.” 8 Prins Bernhard kondigt gezinsuitbreiding in januari 1943 aan (15 september) Koningin Wilhelmina herdenkt gefusilleerde gijzelaars (17 oktober) Hitler: “Die Ausrottung des Judentums in Europa...; Wir sind bescheiden...” (8 november) Hitler: “Als het jodendom misschien denkt in staat te zijn een internationale oorlog te kunnen uitlokken om de Europese rassen uit te roeien, dan zal blijken dat niet de Europese rassen, maar het jodendom zal worden uitgeroeid.” Hitler: “Ik wilde naar de Wolga gaan, naar een bepaalde plaats in een bepaalde stad. Toevallig draagt die de naam van Stalin zelf, maar denkt u niet dat wij daarom daarheen opgerukt zijn. Die stad had ook heel anders kunnen heten, maar het gaat hier om een heel belangrijke zaak. Daar wordt namelijk 30 miljoen ton verkeer afgegrendeld; alleen het olieverkeer is al negen miljoen ton. Daar stroomt ook al het graan naar toe, uit deze geweldig grote gebieden, de Oekraïne van het Koeban-gebied, om naar het noorden te worden vervoerd. Daar gaat ook al het mangaanerts naar toe; er is een gigantisch goederenverkeer. De olie zou ik wel willen nemen, maar - weet u - wij zijn bescheiden; we hebben hem namelijk al. Er zijn nog een paar heel kleine plekjes over. Nu zeggen de anderen: waarom neem je die dan niet? Omdat ik geen tweede Versailles wil. Omdat ik het liever met heel kleine stukjes tegelijk doe. De tijd speelt daarbij geen rol. Er komt geen schip meer de Wolga op. Dat lukt echt niemand!” 9 Overwinningsklokken El Alamein Verslaggever: “Wat u nu hoort is het geluid van het artillerie spervuur van het Achtste leger, dat van El Alamein (Egypte) een triomfale weg openblaast die leidt naar Tripolis en Rome.” Prof. mr. P.S. Gerbrandy over keerpunt in de oorlog (17 november) Churchill: “...corporal Hitler himself” (29 november) Churchill: “Wij kunnen zeker blij zijn met wat er de laatste tijd in Afrika is gebeurd. En nu kijken we met simpel vertrouwen uit naar het ogenblik dat wij kunnen zeggen: weer een continent herwonnen. Maar deze successen in Afrika — snel en grondig als zij waren – mogen onze aandacht niet afleiden van de geweldige slagen die Rusland aan het oostelijk front uitdeelt. Op het moment dat ik tot u spreek rolt deze enorme veldslag, die al resultaten van de eerste orde heeft opgeleverd, verder naar zijn hoogtepunt. En – dat moet u zich realiseren - het is maar één onderdeel van het Russische front, dat zich uitstrekt van de Witte Zee tot aan de Zwarte Zee, en waarlangs de legers op tal van punten in de aanval zijn. De kaken van weer een Russische winter sluiten zich om Hitlers legers. De 180 divisies, de meeste gereduceerd tot weinig meer dan brigades door de nederlagen en de ontberingen die ze hebben geleden, die kunnen zich natuurlijk troosten met de gedachte dat zij niet zijn aangevoerd en geleid door de Duitse generale staf, maar door korporaal Hitler in eigen persoon.” 10 Koningin Wilhelmina over de naoorlogse verhoudingen tussen Nederland, Indonesië, Suriname en Curacao (6 december) Seyss-Inquart houdt een rede over onder meer de positie van de NSB. (11 december) Seyss-Inquart: “Overeenkomstig de mij door de Führer gegeven opdracht zal het Nederlandse volk op verantwoorde wijze worden betrokken bij het bestuur van dit land. De natuurlijke uitvoerder van de politieke wil van het Nederlandse volk is de NSB. Daarom is het mij een eer te melden dat, om een harmonie tot stand te brengen tussen de overheid en de doelstellingen van de nationaal-socialistische beweging, een aan mij ondergeschikte dienst voor de uitvoering van belangrijke beleidsmaatregelen, in het bijzonder betreffende personeelsaangelegenheden, overleg zal moeten plegen met de leider van de NSB, de heer Mussert, of wel met de door de heer Mussert aan te wijzen afdeling van de NSB. Daarmee is de NSB op verantwoorde wijze bij het bestuur van dit land ingeschakeld.” Prof. mr. P.S. Gerbrandy reageert op inschakeling NSB in het Nederlands bestuursapparaat . “Regering van heulers met den vijand...” (4 februari 1943) Koningin Wilhelmina: kersttoespraak (20 december) Churchill: “Het is nog niet het einde. Het is zelfs nog niet eens het begin van het einde. Maar het is, wellicht het einde van het begin” (10 november) Churchill: “Ik heb u nooit iets anders beloofd dan bloed, tranen, zwoegen en zweet. Maar nu hebben we een nieuwe ervaring. We hebben een overwinning, een glorierijke en opwindende overwinning, in wat ik vind dat de Slag om Egypte zou moeten heten. Rommels leger is verslagen. Het is verdreven, het is in belangrijke mate uitgeschakeld als een strijdmacht. Ah, dit is niet het einde; het is zelfs nog niet het begin van het einde, maar misschien het einde van het begin!” |
Inhoud Sprekende stemmen 1943
1 OKW-bericht (Oberkommando der Wehrmacht): strijd om Stalingrad beëindigd (3 februari) OKW-bericht: “Het Oppercommando van de Weermacht maakt bekend: De strijd om Stalingrad is voorbij. Tot zijn laatste ademtocht trouw aan de eed op het vaandel heeft het zesde leger - onder de voorbeeldige leiding van generaal-veldmaarschalk Paulus - moeten buigen voor de vijandelijke overmacht en de ongunstige weersomstandigheden. Maar het is nu niet de tijd om het verloop van de operatie te schilderen en de ontwikkelingen die hiertoe hebben geleid. Een ding kan nu al worden gezegd: Het offer van het leger is niet vergeefs geweest. Joseph Goebbels: “Wollt Ihr den totalen Krieg?” Massabijeenkomst in het Berlijnse Sportpalast (18 februari) Goebbels: “Ik vraag jullie: Willen jullie de totale oorlog? Wie weet wordt die totaler en radicaler dan wij ons überhaupt kunnen voorstellen. Ik vraag jullie: Vertrouwen jullie op de Führer? En daarom luidt van nu af aan het parool: Nu, volk sta op, en storm, breek los!” Max Blokzijl: “...de klok heeft 12 geslagen...” (22 februari) Koningin Wilhelmina: “...nieuwe slachtoffers van het schrikbewind...” (24 april) Minister-president Gerbrandy roept Nederlanders op zich aan arbeidsinzet te onttrekken en spoort overheidspersoneel aan tot lijdelijk verzet (3 en 6 mei) OKW-bericht: einde strijd in Noord-Afrika (13 mei) OKW-bericht: “Het Oppercommando van de Weermacht maakt bekend: De heldenstrijd van de Duitse en Italiaanse Afrika-eenheden is vandaag op eervolle wijze geëindigd. De laatste in de omgeving van Tunis opererende verzetstroepen - dagen lang verstoken van water en voedsel - moesten, na hun laatste ammunitie te hebben verschoten, de strijd staken. Dat gebeurde doordat de bevoorrading stagneerde, maar niet als gevolg van de stormloop van de vijand, die de superioriteit van onze wapens, ook op dit krijgstoneel, maar al te vaak heeft moeten ondervinden.” 2 Churchill: “The enemy is still proud and powerful” (19 mei) Churchill: “De vijand is nog steeds trots en krachtig. Hij is moeilijk aan te pakken. Nog steeds beschikt hij over enorme legers en belangrijke strategische steunpunten. Een oorlog zit vol met mysteries en verrassingen. Als we met onze strategische inspanningen een stap in de verkeerde richting zetten of als er laksheid intreedt of verdeeldheid tussen de geallieerden onderling, dan kan de gemeenschappelijke vijand ons confronteren met nieuwe afschuwelijke feiten. Ik zeg dat er een groot gevaar bestaat dat wij niet tot het einde toe zullen kunnen weerstaan. Dat gevaar is een onnodige verlenging van de oorlog. Niemand kan zeggen wat voor nieuwe complicaties en hoeveel doden nog vier of vijf jaar oorlog extra zouden opleveren.” OKW-bericht: landing geallieerden op Sicilië (10 juli) OKW-bericht: “Het Oppercommando van de Weermacht maakt bekend: In de nacht van 10 juli heeft de vijand - ondersteund door zee- en luchtstrijdkrachten - de aanval op Sicilië ingezet. Hij stuitte direct op hevige tegenstand op de grond en in de lucht. De strijd gaat voort.” Piet van Waart, vluchtcommandant van No. 320 Dutch Squadron van de Marine Luchtvaartdienst, na een geslaagd RAF-bombardement op de werf De Schelde in Vlissingen op 20 augustus. “Met uiterste precisie en gevaar voor eigen leven.” 3 Het ‘vergeten bombardement’ op Rotterdam (31 maart) Prinses Juliana vanuit Canada na de geboorte van prinses Margriet (16 maart) Prinsesjes Beatrix en Irene: “...ze is lief...” (16 maart) Prins Bernhard: “...als ons derde kindje een zoon was geweest...” (27 maart) 4 De doop van prinses Margriet in de St. Andreaskerk in Ottawa. Reportage van de Canadese Omroep. (29 juni) BBC-reportage over landing van Britse en Canadese troepen van het achtste leger in Italië (3 september) BBC: “Dit is Robert Bennet in het geallieerde hoofdkwartier Noord-Afrika, op vrijdag 3 september. Het is 07.48 uur GMT. Hallo, BBC ! Britse en Canadese troepen van het achtste leger zijn geland in Zuid-Italië. Om 4.30 uur deze vrijdagmorgen, op de vierde verjaardag van het begin van de oorlog, zijn de eerste stoottroepen geland op de kust tegenover Messina. De invasietroepen werden krachtig beschermd en ondersteund door de marine en de luchtmacht. De vermaarde artillerie van het 8-ste leger heeft de aanval met een zwaar spervuur ingezet. Zware kustbatterijen van de vijand werden tot zwijgen gebracht. De afgelopen dagen zijn verkenningseenheden de nauwe zeestraat overgestoken om de vijandelijke tegenstand te verzwakken en de invasie voor te bereiden. Deze grote amfibische operatie verkeert nog in het beginstadium. Gerekend wordt op zware tegenstand.” 5 Minister-president Gerbrandy: “...het bleek al schijn...” (9 september) Hitler over de capitulatie van Italië (10 september) Hitler: “Het uitvallen van Italië betekent militair gezien niet veel. Vooral de laatste maanden heeft dit land in de eerste plaats gesteund op de kracht van de Duitse strijdkrachten. Die hebben nu de handen vrij om zich beter aan hun feitelijke taak te wijden.” NSB-leider Anton Mussert bij de beëdiging van het eerste regiment van de Landwacht: “De grootste soldaat van deze tijd” (Hitler). (1 augustus) De Wochenschau van midden-september over de bevrijding van de Duce, de Italiaaanse dictator Mussolini, op 12 september Wochenschau: “De Duce is vrij. Elitetroepen van de Waffen SS hebben samen met parachutisten de opdracht van de Führer uitgevoerd, naast de Duce SS-Hauptsturmführer Skorzeny, die op drieste en trefzekere wijze de Duce uit zijn gevangenis bevrijdde. Per radio is de bevrijding van de Duce aan het grondstation gemeld.” Generaal Montgomery: “The end is in sight!” (21 oktober) Montgomery: “Als er in het leven ooit iets zeker is geweest, dan is het nu wel duidelijk dat wij deze oorlog zullen winnen. De daverende overwinningen van dat prachtige Russische leger en de verrichtingen van de andere geallieerde strijdkrachten over de hele wereld, hebben dit tot een zekerheid gemaakt. Het einde is in zicht. De laatste fase zal lang en moeilijk zijn, maar in de verte wordt de totale en algehele overwinning zichtbaar. Er is maar één ding nodig, en dat is dat iedereen van ons, de arbeiders in de fabrieken en in de mijnen en de soldaten aan het front, dat wij allen doorgaan met ons volledig in te zetten voor de nationale oorlogsinspanning, tot we de onvoorwaardelijke capitulatie van de vijand hebben bereikt. We denken aan degenen die hun leven hebben gegeven om ons deze overwinning mogelijk te maken. We mogen hen niet teleurstellen, en dat zullen we dan ook niet doen. De beste wensen voor jullie allemaal, soldaten van het achtste leger, waar jullie ook mogen zijn, en voor jullie gezinnen. En de beste wensen voor al die fantastische werkers aan het thuisfront, door wier inspanningen en toewijding aan hun plicht - in de fabrieken en in de mijnen - het ons mogelijk wordt gemaakt onze veldslag te winnen. We zijn deze zaak samen begonnen en samen zullen we hem tot een goed einde brengen.” 6 Hitler: “Niemals wird Deutschland kapitulieren! ” (8 november) Minister-president Gerbrandy: “... Prinsjesdag 1944 in vrijheid!” (21 september) |
Inhoud Sprekende stemmen 1942 en 1943
Luister naar Sprekende stemmen 1936 - 1947 via platforms als Storytel, de online bibliotheek, Podimo en Fluister.